Sokollu Mehmed Paşa Osmanlı Türkçesi: سوکلو محمد پاشا, Sırp-Hırvatça: Mehmed-paša Sokolović, Sırpça: Мехмед Соколовић ya da gerçek adıyla Bayo Sokoloviç (Mahlasıyla Tavil; 1505 – 11 Ekim 1579), I. Süleyman döneminde Osmanlı donanmasının Kaptan-ı Deryalığı ve yine I. Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde toplam 14 yıl, 3 ay, 17 gün Osmanlı Devleti‘nin sadrazamlığınıyapmış Boşnak[1] asıllı bir Osmanlı devlet adamıdır. I. Süleyman’ın son vezir-i azamı olmuştur. Hem Osmanlı İmparatorluğu‘nun zirvede bulunduğu dönemi simgelemesi itibariyle hem de icraatları, projeleri ve kişiliği sayesinde en büyük Osmanlısadrazamlarından biri kabul edilir. İki metreyi aşan boyu ile aynı zamanda en uzun boylu Osmanlı sadrazamı idi.
Sadrazamlıktan önceki hayatı
1505 yılında Vişegrad kadılığındaki Rudo kasabasına uzak olmayan (Osmanlı idaresi altında iken Sokol olarak adlandırılan)Sokoloviçi ↔ adı Bayo Sokoloviç‘di.[2] Bu nedenle Balkan halkları arasında Mehmed Paşa Sokoloviç olarak anılır. Vaftiz edilirken Bayo adı takılmıştı. Babasının adı Dimitriye’ydi. Dimitriye’nin bir kızı ve Sırp tarihçilerine göre üç, Türk yazarlarına göre ise iki oğlu daha vardı.[2] 1519 yılında devşirme sistemi ile çocuk yaşta Edirne Sarayına getirilmiş, Mehmed adı verilerek Türk ve Müslümankültürü ile yetiştirilmiştir. Ardından İstanbul‘a gönderildi. Topkapı Sarayı‘nın Enderun bölümünde çeşitli görevlerde bulundu. 1541’deKapıcıbaşılığa yükseldi. 1546’da saray hizmetlerinde başarılı olanların dış göreve atanmaları yolundaki gelenek uyarınca Kaptan-ı Derya‘lığa getirildi. Görevde iken Trablusgarp Seferi‘ne katıldı, İstanbul Tersanesini genişletti ve yeniledi. 1549’da vezirliğe yükselerek Rumeli Beylerbeyliğine atandı.
Avusturya ile 1547’de imzalanan barış antlaşmasının bozulması üzerine Sokollu Mehmed Paşa 1551’de Erdel üzerinde yapılacak seferin komutanlığına getirildi. 80.000 kişilik orduyla Erdel‘e giren Sokollu Mehmed Paşa önemli kaleleri aldı, ama Temeşvar Kuşatmasında başarılı olamayarak geri çekildi. Temeşvar 1552’de, Macaristan serdarlığına atanan Kara Ahmet Paşa ile alınabildi.
I. Süleyman 1553’te Sokollu Mehmed Paşa’yı Rumeli askerlerinin başında Anadolu‘ya gönderdi. Aynı yıl başlayan Nahçıvan Seferinde Sokollu komutasındaki Rumeli askerleri büyük başarı gösterdiler. Sefer dönüşünde Sokollu üçüncü kez vezirliğe yükselerek kubbealtı vezirleri arasına katıldı. Sokollu Mehmed Paşa, Süleyman’ın oğulları arasındaki mücadeleler sırasında da hep Selim‘in yanında oldu. Nitekim taht mücadelesini Selim kazandı. Semiz Ali Paşa‘nın sadrazamlığa yükselmesiyle ikinci vezir olan Sokollu, onun 1565’de ölmesiyle sadrazamlığa getirildi. Yaşı hayli ilerlemiş olan Süleyman çok güvendiği Sokollu’ya geniş yetkiler vermişti. 1561’de üçüncü vezir iken Süleyman’ın torunu ve Sultan II. Selim’in kızı Esmehan Sultan ile evlendi.
Sadrazamlık dönemi
Bu tarihten ölümüne kadarki 15 yıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun idaresini fiilen elinde tuttu. I. Süleyman‘ın son seferi olan Zigetvarkalesi fethini, padişah öldükten sonra o idare etti. Süleyman’ın ölümünü askerden II. Selim gelinceye kadar saklayarak onu tahta çıkarmayı başardı. II. Selim döneminde sürekli sadrazamlıkta kaldı ve devlet işlerini idare etti. Sokollu 1568’de Avusturya ile 8 yıl süren bir barış antlaşması imzaladıktan sonra doğuya yöneldi. Amacı Osmanlı egemenliğini Asya‘da ve doğu denizlerinde de güçlendirmekti. Portekiz‘inHint Okyanusu‘ndaki artan etkinliğine karşın Kızıldeniz, Umman Denizi ve Basra Körfezi‘ndeki Osmanlı gemilerinin sayılarını attırdı.Hindistan ve Endonezya ile iyi ilişkiler kurmaya çalıştı. Sokollu ayrıca Tunus‘u Osmanlı himayesi altına sokarak, Kuzey Afrika‘yı da denetlemek istiyordu. Ama Piyale Paşa ve Lala Mustafa Paşa gibi karşıtların etkisiyle Divan 1570’de Kıbrıs‘ın alınması kararını aldı. Sokollu Venediklilere karşı böyle bir savaşın Avrupa‘yı kendilerine karşı birleştireceği görüşündeydi. Ama Lala Mustafa Paşa Divan’a uyarak 1571’de Kıbrıs‘a çıktı. Haçlı Donanması’nın misillemesinde Osmanlı donanması İnebahtı‘nda yenildi. Alınan ağır yenilgi karşısında Osmanlılara gelen bir Venedik elçisine “Biz sizden Kıbrıs‘ı alarak kolunuzu kestik, siz ise donanmamızı yenmekle yalnızca sakalımızı kestiniz; unutmayın ki, kol bir daha yerine gelmez, ama sakal eskisinden de gür çıkar.” dedi. Gerçekten de Sokollu’nun dediği oldu ve Venedikliler barış istemek zorunda kaldılar. Daha sonra Osmanlı Donanması Tunus‘u İspanyollardan aldı.
Ölümü
Sokollu 1574’te ölen II. Selim’in yerine geçen III. Murad döneminde de sadrazamlığını sürdürdü. Fakat artık eski gücü yoktu çünkü padişah da artık onun karşıtlarıyla işbirliği halindeydi. Sokollu yine de bazı siyasal başarılara imza attı. Fas‘ı Portekiz akınlarından kurtardı, Avusturya‘nın saray içine dönük oyunlarını etkisiz hale getirdi. Fakat baskılar artık iyice artmıştı, amcasının oğlu Budin Beylerbeyi Sokullu Mustafa Paşa sudan bir nedenle idam edildi. Sokollu Mehmed Paşa, 11 Ekim 1579 tarihinde derviş kılığındaki biri tarafından bir ikindi divanı çıkışında kalbinden hançerlenerek ağır yaralandı. Ağır yaralarından dolayı Sokollu bir süre sonra öldü. Eyüp‘te bulunan türbesine defnedildi. Sadrazamın katili konuşturulamadı ve ertesi gün öldürüldü. Sokullu’yu öldüren kişi görünüşte timarlarının azaltılmasından şikayetçi olan bir Boşnak olduğu iddia edilmiştir. Ancak bazı araştırmacılar suikastta yıllar önce şeyhleri Hamza Bâli’ nin idam edilmesinin intikamını almak isteyen Hamzavîler’in rolü olduğunu iddia etmektedir. Ayrıca sadrazamdan kurtulmak istediği düşünülen III. Murad’ın da suikastın arkasında olduğu iddiaları vardır. [3]
Sokollu Mehmed Paşa 14 yıl süren sadrazamlığı boyunca usta bir siyasetçi olarak öne çıkmış, birçok askeri ve siyasal başarının elde edilmesinde birinci derecede rol almıştır. 60 yıllık devlet hizmeti sırasında da hiçbir görevinden alınmamış, daima bir üst göreve atanmış olması da ayrı bir özelliğidir. Sokollu bir tanesi İstanbul’da, diğerleri Lüleburgaz,Havsa (Edirne) ve Payas (Hatay)’ta bulunan beş külliyesi, imparatorluğun hemen her yanına yayılmış eserleri olmuştur.
Don ve Volga ırmakları arasında bir kanal açarak Osmanlı donanmasına Hazar Denizi yolunu açma, Süveyş Kanalı’nı açma, İzmit Körfezi Sapanca Göl Sakarya Nehri üzerinden Karadeniz’e alternatif bir boğaz açma gibi çağının ötesinde projeleri vardı. Don-Volga kanalı için gerekli işgücü seferber edildi, ancak hava şartları nedeniyle çalışmalar sürdürülemedi. Süveyş Kanalı düşüncesiyle ön adım olarak Sudan zapt edildi. Ancak bu proje de sonuca ulaşamadı. Devlet teşkilatı içinde de önemli düzenlemeler yapmıştır.
Popüler kültürdeki yeri
2011-2014 yılları arasında yayınlanan Muhteşem Yüzyıl adlı dizide Yıldırım Fikret Urağ tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- ^ Samarčić, Radovan (2004). At that time, all people of Bosnia were regarded as Bosniaks! Sokollu Mehmet Paşa (3rd ed.) Istanbul: Aralik.ISBN 975-8823-62-0
- ^ a b Samarcic, Radovan (1995). Sokollu Mehmet Paşa. Sabah Kitapları. ISBN 975-7238-14-7 s.8.
- ^ İslam Ansiklopedisi, Erhan Afyoncu
Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Sokollu_Mehmed_Pa%C5%9Fa
Your comment is awaiting moderation.
Really all kinds of fantastic info!
http://canadianpharmaciesnnm.com/
canadian online pharmacies
canadian pharmacies that ship to us
internet pharmacy
[url=http://canadianpharmaciescubarx.com/]canadian pharmacy online[/url]
Your comment is awaiting moderation.
Wow lots of great tips.
http://talahicc.com/
no prior prescription required pharmacy canada pharmaceutical online ordering pharmacy canada [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]northwestpharmacy[/url]
drug costs
best canadian prescription prices
medication costs
the canadian pharmacy
best online pharmacy
rx online
Your comment is awaiting moderation.
You definitely made the point.
http://talahicc.com/
pain meds online without doctor prescription top rated canadian pharmacies online canada drugs pharmacy [url=http://canadianpharmacymim.com/]canada pharmaceutical online ordering[/url]
canadian pharmacy no prescription
international pharmacies that ship to the usa
canada pharmacy online orders
trust pharmacy canada
online pharmacy
prescription drug assistance
Your comment is awaiting moderation.
Great material, With thanks.
http://canadianpharmaciescubarx.com/
canadian drug canadian pharmacies that ship to us buying drugs canada [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]top rated canadian pharmacies online[/url]
drug costs
best canadian online pharmacy
online pharmacies
drugs without prescription
canadian pharmacy
no prescription pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
You said it perfectly..
http://canadianpharmacymim.com/
prescription drugs online without north west pharmacy canada prescription prices comparison [url=http://canadianpharmaciescubarx.com/]canadian pharmacy online[/url]
walgreens pharmacy
prescription cost comparison
canadian pharmacies online
prescription drugs prices
cheap prescription drugs online
cheap prescription drugs online
Your comment is awaiting moderation.
Cheers. Terrific stuff!
http://canadianpharmacyntx.com/
cheap drugs online northwestpharmacy online pharmacies no prescription [url=http://talahicc.com/]canadian pharcharmy[/url]
medication costs
online discount pharmacy
canadapharmacyonline com
canadian pharmacies that ship to us
canada pharmacies online
canada pharmacies online prescriptions
Your comment is awaiting moderation.
Wow tons of amazing information.
http://www.canadianpharmacymsn.com/
canadian pharmacies shipping to usa canadian cialis pharmacy canada [url=http://talahicc.com/]canadian pharcharmy[/url]
canadian pharmacy meds
canadian online pharmacies
canadian pharmacies top best
drug prices comparison
canada drugs online pharmacy
canadian drugstore reviews
Your comment is awaiting moderation.
You reported this very well.
http://canadianpharmacyntx.com/
meds online canadian pharmacies mail order pharmacies [url=http://canadianpharmaciescubarx.com/]canadian pharcharmy[/url]
canada meds
walmart pharmacy price check
no prescription online pharmacy
drugs from canada
canadian pharma companies
safeway pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
Nicely put, Regards.
http://canadianpharmacymim.com/
mexican pharmacy online trust pharmacy canada cheap prescription drugs [url=http://canadianpharmacymim.com/]canadian pharmacies online[/url]
mexican pharmacies online
canadian online pharmacy
canada pharmacies
best online international pharmacies
canadian pharmacy 365
<a href="http://mirabiliatour.blogspot.com/ask?q=+Many+thanks%2C+Plenty+of+postings.++http%3A%2F%2Fcanadianpharmaciescubarx.com%2F+canadian+pharmacies+shipping+to+usa+trust+pharmacy+canada+drugs+without+prescription+%5Burl%3Dhttp%3A%2F%2Fcanadianonlinepharmacynnm.com%2F%5Dcanadian+cialis%5B%2Furl%5D+%0D%0Ano+prior+prescription+required+pharmacy+%0D%0Aprescription+drug+price+comparison+%0D%0Acanadian+pharmacy+online+canada+%0D%0Arx+online+%0D%0Aonline+pharmacy+without+a+prescription+%0D%0Amedication+costs&submit=ask”>best online pharmacy stores
Your comment is awaiting moderation.
You revealed it effectively.
http://canadianpharmacysilo.com/
canada drug canadian pharmacies without an rx drug stores near me [url=http://canadianpharmacyntx.com/]canadian pharmacies[/url]
canadapharmacyonline com
highest rated canadian pharmacies
canadian pharmacy online
mail order pharmacies
canadian pharmacies shipping to usa
mexican pharmacies online
Your comment is awaiting moderation.
Reliable write ups. Kudos!
http://talahicc.com/
international pharmacy canadian pharmacies-24h rx pharmacy [url=http://canadianpharmacyntx.com/]north west pharmacy canada[/url]
best online pharmacy stores
highest rated canadian pharmacies
pharmacy price compare
online drugs
pharmacies near me
canada pharmacies online
Your comment is awaiting moderation.
Position well taken..
http://www.canadianpharmacymsn.com/
canadian prescription mexican pharmacies shipping to usa drugs without prescription [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canadian pharmacies online[/url]
compare rx prices
pharmacy price comparison
my canadian pharmacy
best canadian prescription prices
online drugs
canadian drug store
Your comment is awaiting moderation.
Thank you, Quite a lot of information!
https://nicktambone.com/
pharmacy price comparison canadian cialis discount drugs online pharmacy [url=https://nicktambone.com/]northwestpharmacy[/url]
web medical information
northwest pharmacy
canadapharmacy
buying drugs canada
onlinecanadianpharmacy.com
highest rated canadian pharmacies
Your comment is awaiting moderation.
Regards! Loads of material!
http://canadianpharmaciesnnm.com/
online canadian pharcharmy canadian pharmacies online no prescription pharmacies [url=http://canadianpharmaciescubarx.com/]canadian pharmacy[/url]
pharmacy online store
buying prescription drugs canada
drug price
canadian family pharmacy
trusted overseas pharmacies
canadian pharmacies shipping to usa
Your comment is awaiting moderation.
Very good knowledge. Thanks a lot!
http://canadianpharmacysilo.com/
best non prescription online pharmacies london drugs canada online discount pharmacy [url=http://canadianpharmacyntx.com/]canada pharmaceuticals online[/url]
canada drugs pharmacy
best canadian online pharmacy
canadapharmacyonline.com
pain meds online without doctor prescription
mail order pharmacy
pharmacy near me
Your comment is awaiting moderation.
Regards, Good stuff.
http://canadianpharmaciesnnm.com/
canadian mail order pharmacies trust pharmacy canada canadian prescription drugstore [url=http://www.canadianpharmacymsn.com/]canadian pharmacies that ship to us[/url]
drugs without prescription
canadian drug stores online
canadian drug stores online
canadian pharmacy 365
canada online pharmacies
canadian pharmacies top best
Your comment is awaiting moderation.
You said it very well..
https://nicktambone.com/
prescription pricing canadian pharmacy canada pharmacies without script [url=http://www.canadianpharmacymsn.com/]canada pharmaceuticals online[/url]
prescription cost comparison
no 1 canadian pharcharmy online
online pharmacy
canada pharmacies prescription drugs
canadian rx
canadian pharmacies top best
Your comment is awaiting moderation.
You stated it superbly!
http://canadianpharmaciesnnm.com/
online pharmacy reviews canada online pharmacies pharmacy drug store [url=http://talahicc.com/]canadian pharmacy online[/url]
24 hour pharmacy
pharmacy price comparison
pharmacy online mexico
canadian pharmacies without prescriptions
no prescription online pharmacy
prescription drugs prices
Your comment is awaiting moderation.
Many thanks. I like this!
http://canadianpharmacyntx.com/
cialis online aarp approved canadian online pharmacies canada pharmacies prescription drugs [url=http://canadianpharmacyntx.com/]trust pharmacy canada[/url]
canadian pharmacy reviews
canadian rx
canada drug pharmacy
canadian pharmacy reviews
online pharmacy canada
buy prescription drugs canada
Your comment is awaiting moderation.
You actually mentioned that superbly!
http://canadianpharmacysilo.com/
overseas pharmacy forum northwestpharmacy discount prescription drug [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canadianpharmacy[/url]
canada drug pharmacy
online canadian pharmacy
online pharmacies canada
canadian online pharmacy
canadian prescription drugs
online pharmacy without a prescription
Your comment is awaiting moderation.
Helpful knowledge. Regards.
http://talahicc.com/
online pharmacies canada drug drugs from canada [url=http://talahicc.com/]canadian pharmacy[/url]
medical information online
canadianpharmacy
drugstore online
prescription drug assistance
costco pharmacy pricing
canadian rx
Your comment is awaiting moderation.
Incredible all kinds of great data!
http://www.canadianpharmacymsn.com/
prescription drugs canada northwest pharmacy mexican pharmacies [url=http://canadianpharmacyntx.com/]northwest pharmacy[/url]
online pharmacy no prescription
no prescription pharmacy
canadadrugs
prescription pricing
<a href="http://www.pressquepublishing.com/?s=+Thanks.+I+appreciate+this.+http%3A%2F%2Ftalahicc.com%2F+pharmacy+cost+comparison+canadian+pharmacies+canadian+meds+canadian+pharmacies+that+ship+to+us+%0D%0Apharmacies+in+canada+%0D%0Aonline+pharmacy+usa+%0D%0Aprice+prescription+drugs+%0D%0Acanadian+pharmacies+%0D%0Apain+meds+online+without+doctor+prescription+%0D%0Athe+canadian+pharmacy&s=+%0D%0AThanks.+I+appreciate+this.+%0D%0Ahttp%3A%2F%2Ftalahicc.com%2F+%0D%0Apharmacy+cost+comparison+canadian+pharmacies+canadian+meds+canadian+pharmacies+that+ship+to+us+%0D%0Apharmacies+in+canada+%0D%0Aonline+pharmacy+usa+%0D%0Aprice+prescription+drugs+%0D%0Acanadian+pharmacies+%0D%0Apain+meds+online+without+doctor+prescription+%0D%0Athe+canadian+pharmacy”>my canadian pharmacy
discount pharmaceuticals
Your comment is awaiting moderation.
Nicely put. Cheers!
http://canadianpharmacymim.com/
pharmacy online mexico canadian pharcharmy canada drug [url=http://canadianonlinepharmacynnm.com/]canadian pharmacies[/url]
pharmacies in canada
safe canadian online pharmacies
canadian pharmacy 365
prescription cost
medical information online
pharmacy near me
Your comment is awaiting moderation.
Lovely material. Cheers.
http://talahicc.com/
buying drugs canada london drugs canada canada drug [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canada drugs online[/url]
canada pharmacies prescription drugs
canadian mail order pharmacies
canadapharmacy com
pharmacy online store
discount pharmacy
walgreens pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
Seriously a lot of good material.
http://talahicc.com/
canadian pharmacies that ship to us canada online pharmacies canadian viagra [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]online pharmacies of canada[/url]
candrugstore com
canadian pharmacy no prescription needed
safe canadian online pharmacies
pain meds online without doctor prescription
legitimate online pharmacies
canadian pharmacy online
Your comment is awaiting moderation.
Seriously a good deal of beneficial material!
http://canadianpharmaciescubarx.com/
medication costs canadian pharmaceuticals online canada pharmacies [url=http://canadianpharmacyntx.com/]canadian pharmacy[/url]
canadian pharmacy viagra
best online pharmacy
no prescription pharmacies
online canadian pharmacy
canadian pharmacy king
candrugstore com
Your comment is awaiting moderation.
You made the point.
https://nicktambone.com/
drugs for sale canada drugs online canadian pharmacy no prescription [url=http://talahicc.com/]northwestpharmacy[/url]
prescription pricing
canadian pharmacy no prescription
best canadian online pharmacy
price prescription drugs
rx price comparison
canadian pharma companies
Your comment is awaiting moderation.
Thanks! Useful information!
http://www.canadianpharmacymsn.com/
safe canadian online pharmacies mexican pharmacies shipping to usa visit poster’s website [url=http://canadianonlinepharmacynnm.com/]aarp approved canadian online pharmacies[/url]
buy prescription drugs online
canadian discount pharmacy
buy drugs online
canadian pharmacy online
ed meds online
canadadrugs
Your comment is awaiting moderation.
Superb write ups. Many thanks!
https://nicktambone.com/
mexican pharmacies canadian pharmacies canadian family pharmacy [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canadian online pharmacies[/url]
canadian online pharmacy
canadian prescription drugs
canadian rx
canadian pharcharmy online
canadian prescriptions
canada pharmacies online
Your comment is awaiting moderation.
Factor well applied.!
http://talahicc.com/
best online pharmacy canada pharmacy canadian prescription drugstore [url=https://nicktambone.com/]canadian pharcharmy[/url]
no 1 canadian pharcharmy online
mexican pharmacies online
international pharmacies that ship to the usa
rx online
top rated canadian pharmacies online
approved canadian pharmacies online
Your comment is awaiting moderation.
Terrific stuff. Many thanks!
https://nicktambone.com/
prescription pricing canadian pharmacies that ship to us cheap canadian drugs [url=http://canadianpharmacymim.com/]canadian online pharmacies[/url]
canada pharmacies online
no prescription pharmacies
prescription drugs prices
canadian pharmacy no prescription
best online pharmacy stores
canada online pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
This is nicely said. .
http://www.canadianpharmacymsn.com/
cialis online canadian online pharmacy buy prescription drugs online [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canadian pharmacies[/url]
safeway pharmacy
prescription drugs without doctor approval
canadian prescription drugstore
prescription drugs without prior prescription
us pharmacy no prior prescription
mexican pharmacy online
Your comment is awaiting moderation.
This is nicely said! !
http://canadianpharmacysilo.com/
price prescription drugs canadian pharmacy discount drugs online pharmacy [url=http://canadianonlinepharmacynnm.com/]canadian pharmacies without an rx[/url]
best online canadian pharcharmy
overseas pharmacy forum
online discount pharmacy
canada pharmacy online no script
prescription drug assistance
walmart pharmacy price check
Your comment is awaiting moderation.
With thanks. Quite a lot of facts!
http://canadianpharmaciesnnm.com/
buy prescription drugs canada canadian online pharmacy canadian pharmacy uk delivery [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]aarp approved canadian online pharmacies[/url]
canadian pharmacies
mexican online pharmacies
reputable canadian mail order pharmacies
most reliable canadian pharmacies
walmart pharmacy price check
king pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
Tips well considered..
http://talahicc.com/
safe canadian online pharmacies canada pharmaceuticals online pharmacies in canada [url=http://canadianonlinepharmacynnm.com/]aarp approved canadian online pharmacies[/url]
canadian pharcharmy online
canadian pharmacy king
trusted overseas pharmacies
medication costs
onlinecanadianpharmacy.com
prescription prices comparison
Your comment is awaiting moderation.
Many thanks. A good amount of data!
https://nicktambone.com/
approved canadian pharmacies online top rated canadian pharmacies online walgreens pharmacy [url=http://canadianpharmaciescubarx.com/]aarp approved canadian online pharmacies[/url]
buying prescription drugs canada
mexican online pharmacies
mail order pharmacies
no prescription online pharmacy
prescription cost
prescription pricing
Your comment is awaiting moderation.
You stated it well.
http://www.canadianpharmacymsn.com/
canadadrugs.com pharmacy canadian pharmacies without an rx legitimate online pharmacies [url=http://canadianpharmacymim.com/]online pharmacies canada[/url]
cheap prescription drugs
canadian pharmacy viagra
canadadrugs.com pharmacy
costco pharmacy pricing
canadian online pharmacy
visit poster’s website
Your comment is awaiting moderation.
You said it very well.!
http://canadianpharmaciescubarx.com/
best online pharmacies no prescription canadian pharmacies without an rx prescription drug cost [url=https://nicktambone.com/]canadian online pharmacy[/url]
no prescription pharmacy
prescription prices comparison
canada pharmacy online
canadian pharmacy meds
online pharmacies canada
canadian family pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
Whoa loads of useful advice!
http://canadianonlinepharmacynnm.com/
canada drug online pharmacies of canada canadian pharmacy 365 [url=https://nicktambone.com/]northwestpharmacy[/url]
best online canadian pharcharmy
canada drugs online pharmacy
canadapharmacy com
pharmacy tech
canadian drugs
internet pharmacy
Your comment is awaiting moderation.
Seriously loads of amazing tips!
http://canadianpharmaciescubarx.com/
canadian pharmacy meds global pharmacy canada prescription drugs without doctor approval [url=https://nicktambone.com/]canadian pharmacies that ship to us[/url]
cheap canadian drugs
discount prescription drugs online
online prescription drugs
pharmacy cost comparison
canadian discount pharmacy
online pharmacy canada
Your comment is awaiting moderation.
This is nicely said. !
http://talahicc.com/
canada drugs online canadian pharmacy online canadian pharmacy without prescription [url=http://canadianpharmaciesnnm.com/]canadian online pharmacy[/url]
legitimate online pharmacies
mexican pharmacy online
prescription drugs without doctor approval
prescription drug assistance
no prescription online pharmacy
drugstore online